Spam: een "world wide worry"

Door: Janneke Boleij, Tekstredactie.com

"Een goede toegang tot het internet zou zo normaal moeten zijn als 220 volt in een Nederlands huishouden", zo meent Koen Klooster van ISOC.nl. Helaas is de werkelijkheid anders. Internet en e-mail worden bedreigd door grote hoeveelheden ongevraagde digitale post. Van nep-viagra tot zogenaamd gunstige leningen, en van datingservices tot gratis DVD?s: de Nederlandse (zakelijke) internetgebruiker wordt er dagelijks mee overstelpt. Het is niet meer zoals vroeger; toen Jens Arnbak, voorzitter van de OPTA in 1972 voor het eerst met een netwerk in aanraking kwam (het NATO netwerk), was spam nog in geen velden of wegen te bekennen. Vandaag de dag bedreigt spam het voortbestaan van een van de belangrijkste communicatiekanalen: e-mail.

Om het spamprobleem vanuit verschillende invalshoeken te belichten, organiseert Internet Society samen met onder andere Telecom Society een bijeenkomst over spam. Deze bijeenkomst over onder andere de maatschappelijke aspecten van spam, vond op donderdag 26 augustus plaats in Hotel Sofitel in Den Haag.

Een kwestie van definitie

Volgens Alexander Singewald, Direct Marketeer van het jaar, begint het probleem van onderzoek en bestrijding van spam al bij de definiëring. In alle in omloop zijnde definities wordt namelijk geen onderscheid gemaakt tussen spam en direct e-mail. Zijn definitie luidt als volgt: "spam is het versturen van commerciële communicatie naar e-mailadressen zie via de harvestingmethode zijn verzameld" Harvesting is namelijk wettelijk verboden. Spam voldoet niet aan de informatieverplichting van de Wet Bescherming Persoonsgegevens: de identiteit van de verantwoordelijke moet duidelijk zijn, de doeleinden moeten helder zijn en de verzender moet de ontvanger wijzen op het recht van verzet. Direct e-mail voldoet echter wel aan al deze eisen.

"Commerciële communicatie is niet het pesten van consumenten"

Het uitgangspunt van de Direct Marketeer is dat commerciële communicatie niet het pesten van consumenten is. Volgens hem is het nodig dat klantgegevens en klantkennis bij bedrijven steeds meer toenemen zodat de commerciële berichten gerichter verstuurd kunnen worden, en dus niet zomaar naar iedereen. Maar wie zit er dan te wachten op allerlei commerciële berichten die per e-mail verstuurd worden? Volgens Alexander Singewald is er inderdaad een vaste groep van 10% die niet op reclame zit te wachten. Het heeft dan ook geen zin om die groep mensen aan te schrijven. Maar de overige 90% heeft op bepaalde momenten wel behoefte aan gerichte informatie. Als je aan het verbouwen bent, verslind je de folders van de Gamma, en op andere tijdstippen gaan deze zelfde folders linea recta de papierbak in.

De "brave jongetjes" uit de klas willen dus zoveel mogelijk gegevens over de potentiële klanten verzamelen, zodat consumenten de informatie krijgen die ze ?nodig hebben?. Maar hoe zit het dan met de "stoute jongetjes" uit de klas?

Gebruikersperspectief

Spam is primair een overlastprobleem, zo meent Paul Posthumus van de stichting Spamvrij.nl. Het probleem neemt deze dagen zulke grote vormen aan dat het voortbestaan van e-mail bedreigt wordt. Zowel de frequentie als het volume zijn veel te groot. Spamvrij.nl is een stichting die kennis en informatie over spam in Nederland deelt. Ze neemt hierbij een gebruikersperspectief in.

Geen boodschap aan de boodschap

Spamvrij.nl hanteert de volgende definitie voor spam: spam is "unsolicited bulk e-mail (UBE), oftewel: e-mail die in grote hoeveelheden (bulk) en ongevraagd (unsolicited) wordt verstuurd. Bulk e-mail is alleen 'gevraagd' als de ontvanger vooraf, expliciet en aantoonbaar toestemming heeft gegeven voor de verzending van de e-mail". Paul Posthumus licht dit toe: It's about consent, not content. Kortom, bij spamvrij.nl hebben ze geen boodschap aan de boodschap, zoals Alexander Singewald dat wel heeft. Kortom, of de verzender nu een braaf of stout jongetje is, het maakt voor de stichting spamvrij.nl niets uit.

Spammen is echt een trend geworden, zo meent Paul Posthumus. 80% tot 90% van de spam wordt tegenwoordig door providers gefilterd en hier zit niet veel rek meer in. Stichting spamvrij.nl signaleert de volgende problemen omtrent spam:

• de meeste spam komt binnen via "open proxies". Dit zijn verkeerd geconfigureerde mailservers, waardoor de identiteit van eigenlijke verzender verborgen wordt. Veel spammers maken gebruik van deze open proxy-servers omdat ze op die manier anoniem kunnen blijven;
• virussen worden ingezet om de open proxies te creëren. Er is dus letterlijk handel in open proxies; er schijnt zelfs een internetsite te zijn. Tegen betaling van een klein bedrag kan de spammer dan honderdduizenden mailtjes anoniem versturen.

Spam is lucratief voor de spammer

We krijgen steeds meer breedband en kunnen zodoende meer spam tot ons te nemen. Voor spammers is het daardoor zeer lucratieve business. Ze kunnen ontzettend veel mensen bereiken, en er zijn altijd wel een paar happers die nep-viagra willen proberen. Spam heeft dus geen natuurlijke grens, en daardoor ook geen financiële. E-mail is als communicatiemiddel bijzonder eenvoudig en goedkoop. Het maakt namelijk niet uit of je nou 1 of 30 miljoen e-mailtjes verstuurt.

De enige manier waarop de consument iets kan beginnen tegen spam is het gebruiken van filters. Dit lijkt een oplossing, want door het gebruik van filters wordt de consument niet bereikt, en wordt spam onzichtbaar. Het biedt echter geen oplossing voor het totale probleem. Spam komt nog steeds binnen en het blijft voor de provider en voor de ontvanger (die onvermijdelijk ook spamberichten in zijn inbox en normale berichten in zijn spam/junkfolder krijgt) een arbeids- en kapitaalintensief probleem.

Ook juridische maatregelen tegen spammers zijn vaak moeilijk. De persoonsgegevens zijn namelijk vervalst. Om achter de juiste naam van een spammer te komen moet je bijvoorbeeld hotmail aanschrijven met een juridisch bevel. Nadeel van het opvragen van gegevens is dat spam zich niet houdt aan geografische grenzen en dat met het achterhalen van persoonsgegevens de privacy onder druk komt te staan.

"E-mail is ziek"

Wat is nodig om het spamprobleem te lijf te gaan" E-mail is ziek en moet beter gemaakt worden. Om dit te bewerkstelligen is een combinatietherapie nodig. Het "medicijn" heeft economische, financiële, sociale en juridische bestanddelen. Dat wat stichting spamvrij.nl doet is te vergelijken met de consumentenbond. Het publiek krijgt voorlichting: spammers (alleen bedrijven, geen individuen) worden uit de anonimiteit gehaald.

Irritant en kostbaar probleem

Volgens Daan Molenaar, projectleider spam voor de Opta, is het duidelijk dat spam een probleem van grote omvang is en dat het spamverbod gehandhaafd moet blijven. Sinds mei van dit jaar heeft de Opta de bevoegdheid gekregen om spam in Nederland te onderzoeken en te bestrijden. De Opta beperkt zich tot Nederlandse spam. Wat vooral aangeboden wordt via spam, is reclame voor financiële en medische producten, die in de marge van de officiële economie zitten. Dat spam irritant is blijkt wel uit het groot aantal reacties die via het klachtenformulier bij de Opta zijn binnengekomen: 2500 klachten binnen 3 maanden.

Toestemming is noodzakelijk

Opta hanteert de volgende definitie: "ongevraagde berichten via e-mail, via uw mobiele telefoon (sms of mms) of via een ander elektronisch kanaal worden ook wel spam genoemd".

Het gaat dan om commerciële, ideële of charitatieve berichten. Als je namelijk ongevraagd een e-mailtje naar een vriend of vriendin stuurt is dit natuurlijk geen spam. Kortom, als je gebruik maakt van een adressenbestand heb je geen toestemming gevraagd om gebruik te maken van de e-mail adressen.

De Opta hanteert een aantal methoden om spam te bestrijden:

1. een website met algemene informatie
2. een klachtenformulier
3. het selecteren en bundelen van klachten
4. het uitvoeren van onderzoek naar klachten en andere aanwijzingen. Opta doet zelf ook onderzoek door onder andere het meedoen aan nieuwsgroepen en discussies.

Omdat het niet makkelijk is om het bewijs (dus de toestemming) aan te tonen is het ingewikkeld om de overtreder te vinden. Het is geen gemakkelijk proces, maar ook geen onmogelijk proces.

Internationale samenwerking

Maar maakt het feit dat de Opta zich tot Nederlandse spam beperkt, het geheel niet bij voorbaat onmogelijk? Iedereen weet dat de meeste spam uit het buitenland komt. Daan Molenaar weet dit en wijst op het feit dat de Opta zich bewust is van het belang van internationale samenwerking. Dit is echter een langzaam proces. Ieder land is wel doordrongen van het belang, maar er zijn allerlei juridische belemmeringen. Bovendien is het moeilijk om op internationaal niveau informatie uit te wisselen, en is veel tijd gemoeid met afstemming. In het kader van het voorzitterschap van de EU is het ministerie van Economische Zaken druk bezig het proces te stimuleren.

Voordat het zover is dat het probleem internationaal bestreden kan worden verwacht de Opta voor het einde van dit jaar de eerste boetebesluiten in Nederland toe te wijzen. Zorgvuldigheid is daarbij belangrijker dan snelheid, zo zegt Daan Molenaar.

Hopelijk kunnen alle perspectieven die op deze avond besproken zijn ertoe bijdragen dat e-mail op den duur niet langer een "world wide worry" blijft.

Je kunt ook een videoverslag van deze bijeenkomst bekijken (met dank aan Netcentrum bedrijfsvideo's)

Naar overzichtsagenda