Doelstellingen Internationaal Dienstenpakket ISOC.nl sponsoren Over deze site Contact

Is OpenXML echt een alternatief voor het OpenDocumentFormat?

Met Open Standaarden baas over je eigen informatie

Reactie op de volgende artikelen:
22-11-05 AutomatiseringsGids: “Microsoft probeert zijn OpenXML standaard te maken”1
22-11-05: Microsoft wil xml-formaat Office 12 standaardiseren 2
22-11-05 Webwereld: “Microsoft geeft documentformaat Office vrij” 3

Het is toe te juichen dat Microsoft besloten heeft haar toekomstige Office formaat openbaar te maken, zeker als daarmee volledige ondersteuning van het formaat in Open Source applicaties mogelijk wordt. Tegen de achtergrond van de steun die Massachussets, andere Amerikaanse staten, de EU en Europese regeringen geven aan een standaard Office bestandsformaat is dit een van de mogelijkheden die Microsoft heeft om haar office software (met name Office 12) aan overheden te kunnen blijven verkopen. De geschiedenis van Microsoft kennende weet je dat je op je hoede moet zijn voor addertjes en andere gifslangen onder het gras (zie eerdere open formaten).

Microsoft probeert zijn XML schema's voor de toekomstige MS Office12 als "Open" Standaard te positioneren. In dat geval zou het Amerikaanse bedrijf immers aan de wens van vele nationale overheden en de EU voldoen om Open Standaarden te gebruiken binnen de kantoorautomatisering. Het lijkt echter een slimme maar enigszins misleidende stap om de steeds sterkere wens van overheden en bedrijfsleven om over te stappen op Vrije en Open Source Software de pas af te snijden. Op dit moment is het OpenDocumentFormat (ODF) reeds erkend als Open Standaard door het standaarden instituut OASIS en wordt toegepast in de nieuwste versies van verschillende Office suites, zoals o.a. OpenOffice.org, Koffice en IBM's Workplace (1). Het streven naar Open Standaarden komt voort uit het streven naar leverancierskeuzevrijheid, waarbij een documentformaat door meerdere leveranciers ondersteund wordt en je zodoende kunt overstappen op een andere office applicatie met behoud van je eigen informatie. Dat is pas serieus mogelijk als de gebruikte bestandsformaten volgens Open Standaarden opgebouwd zijn.

Maar zijn de voorgestelde OpenXML schema's nu eigenlijk wel “open”?
Open ICT-standaarden zijn bedoeld voor de Interoperabiliteit van informatiesystemen (ofwel het vermogen tot gegevensuitwisseling tussen ICT-systemen). Standaarden kunnen 'open' zijn of 'gesloten'. Onder een 'open standaard' verstaan we een standaard die voldoet aan de volgende eisen:

De standaard is goedgekeurd en zal worden gehandhaafd door een not-for-profit organisatie, en de lopende ontwikkeling gebeurt op basis van een open besluitvormingsprocedure die toegankelijk is voor alle belanghebbende partijen (consensus of meerderheidsbeschikking enz.);
De standaard is gepubliceerd en over het specificatie document van de standaard kan vrijelijk worden beschikt of het is te verkrijgen tegen een nominale bijdrage. Het moet voor een ieder mogelijk zijn om het te kopiëren, beschikbaar te stellen en te gebruiken voor niets of tegen een nominale prijs;
Het intellectuele eigendom - m.b.t. mogelijk aanwezige patenten - van (delen van) de standaard is onherroepelijk ter beschikking gesteld op een royalty-free basis;
Er zijn geen beperkingen omtrent het hergebruik van de standaard;

Zie: http://isoc.nl/floss/petitie/definities.htm

Microsoft positioneert OpenXML als een "open" standaard. Hier volgen enkele ernstige twijfels:

een Open Standaard dient door een onafhankelijke not-for profit organisatie op basis van een open besluitvormingsproces te worden beheerd. De vraag is in hoeverre de ECMA daartoe het geschikte standards body voor is. Het standaarden consortium OASIS zou meer voor de hand liggen. De ODF specificaties zijn door OASIS op een open manier ontwikkeld waarbij alle partijen, inclusief Microsoft evenveel toegang tot en inspraak op het besluitvormingsproces hadden.
Staat het andere leveranciers daadwerkelijk 100% vrij deze toekomstige MS standaard te gebruiken? Wat te denken over de patentaanvragen van MS. Uit de “Code of Conduct van ECMA blijkt dat de patenthouder een licentie dient te verstrekken voor het gebruik ervan op een “redelijke, niet-discriminerende” basis. Maar wat is redelijk? Dat is niet per definitie gelijk aan “royalty-free” zoals in het geval van een Open Standaard noodzakelijk is.
Microsoft zegt de OpenXML standaard onder een royalty-free licentie ter beschikking te stellen, maar totdat Microsoft zegt welke patenten precies in licentie worden gegeven, kan de standaard niet gebruikt worden. Als OpenXML echt een Open Standaard zou zijn, zou Microsoft de patenten onherroepelijk en royalty-free ter beschikking stellen, zoals ook Sun Microsystems dat gedaan heeft ten behoeve van het OpenDocumentFormat. Het is nog steeds een open vraag of Microsoft hetzelfde zal doen.
Uitbreidingen op de standaard zouden ook vrij en open moeten zijn bij een echte Open Standaard. Dat wordt evenwel niet geëist door de ECMA procedures. Hierdoor kan MS een eerste “open” standaard uitbrengen en die in volgende generaties uitbreiden met niet-open en/of gepatenteerde onderdelen. Er is geen enkele garantie dat OpenXML – als het als open standaard geaccepteerd zou worden, ook in de toekomst open blijft.
De OpenXML licentie is incompatibel met Open Source / Vrije Software licenties, zoals de GPL of LGPL. Het gebruik van het OpenXML formaat in applicaties stelt enkele bijzondere voorwaarden aan software ontwikkleaars waardoor Open Source licenties zoals de GPL gediskwalificeerd worden (zie hier).

Microsoft wil niet dat OpenXML echt open is en door iedere concurrent vrij te gebruiken. Zij willen de macht over de documentformaten houden en daarmee hun monopoliepositie in de Office applicaties. Voor veranderingen cq. verbeteringen in de formaten zoeken ze geen algemene consensus, maar proberen juist de specificaties gesloten te houden. De spec's van de OpenXML standaard zijn vooralsnog niet (volledig) beschikbaar voor andere leveranciers. Wanneer ze dat zullen zijn? Misschien pas als Office12 al op de markt is. Kort gezegd heeft Microsoft er geen enkel belang bij hun documentformaten volledig te openen en daarmee eerlijk spel te spelen met concurrerende partijen. Dat recht hebben ze uiteraard. Maar laten we dan niet denken dat OpenXML een Open Standaard is. Willen we daadwerkelijk de baas worden over onze eigen informatie, dan zijn Open Standaarden juist een onontbeerlijke stap. Open Standaarden die door tenminste drie concurrende marktpartijen ondersteund worden, en daarmee de keuzevrijheid bieden om van leverancier te veranderen.

Auteur: Wouter Tebbens, namens de werkgroep Vrije en Open Source Software van de ISOC.

Alle content in http://isoc.nl/floss kan worden gebruikt onder deze licentie.