Stuff Michiel Leenaars has written

Ga naar het overzicht  | homepage

Waarom doet de overheid; en doet ons dat wat?

Michiel Leenaars geeft zijn visie op het waarom van de overheid. Hij bepleit een transparante overheid in combinatie met een mondige burger. Michiel Leenaars is lid van het Forum burger@overheid namens ISOC.

Burger@overheid, 5/3/2003

Als burger ben je op twee belangrijke manieren betrokken bij de overheid. Ten eerste ben je natuurlijk (samen met je mede-burgers) degene die de overheid betaalt. Bijna de helft van het geld dat wij als samenleving met elkaar verdienen gaat in een collectieve pot, om gemeenschappelijke voorzieningen te betalen. Dan wil je er natuurlijk zicht op houden of dat geld op een wijze manier wordt besteed, of er bij de overheid goede mensen zitten die zinnige dingen zuinig en zorgvuldig uitvoeren en altijd goed opletten. We hebben een collectieve verplichting aan iedereen binnen onze landsgrenzen (en tegenwoordig in heel Europa) gesteld om aan één gemeenschappelijke samenleving mee te doen. Daarom dragen we bijvoorbeeld een deel van ons inkomen af als belasting en houden we ons aan afspraken; we zijn 'strafbaar' als we dat niet doen.

Maar daar krijgen we wel het nodige voor terug. Bijvoorbeeld het recht op controle en inspraak. De overheid is immers onze onderaannemer voor onze gezamenlijke voorzieningen, en het is niet meer dan redelijk dat we zelf de toezichthouder spelen (naast de mensen die we daarvoor in dienst nemen, zoals accountants, en de overheid zelf). Dat is de belangrijkste reden waarom democratieën redelijk stabiele systemen zijn en dictaturen niet: een goede en open terugkoppeling tussen individu en collectief zorgt voor een evenwichtige ontwikkeling van de samenleving en de economie. De overheid is natuurlijk te groot, te divers en te actief om er als individu een gebalanceerd totaaloverzicht van op na te houden. Maar op de gebieden waar we als individu verstand van hebt, zien we natuurlijk gelijk of maatregelen zinnig zijn of alleen maar geld kosten. Als iedereen zijn ogen een beetje openhoudt, dan zorgen we er met elkaar voor dat het systeem gezond blijft.

Het tweede vlak waarop je als burger met de overheid te maken krijgt is als onderdaan. De overheid zet de wettelijke en praktische kaders neer waarbinnen eenieders leven gereguleerd wordt. De overheid maakt bijvoorbeeld de bestemmingsplannen die ervoor zorgen dat je huis moet worden afgebroken, en geeft vergunningen af aan een vuurwerkleverancier verderop in de straat. De overheid is verantwoordelijk voor de gezondheidszorg, voor wat er gebeurt als iemand uit je mgeving ernstig ziek wordt. De overheid zorgt voor een tijdelijk vangnet als je je baan kwijtraakt, en dwingt af dat iemand geen beschimmelde broodjes warm vlees kan verkopen en dat er een WC in iedere horecagelegenheid is. De overheid is niet meer dan een verzamelnaam voor alles dat wetgeeft, controleert en handhaaft, dat investeert, stimuleert of ontmoedigt. Dat kan ons leven en welzijn op een heel directe manier beïnvloeden. En het is dus ook belangrijk om op de hoogte te blijven van wat de overheid allemaal uitvreet. Als we in een vroeg stadium weten wat voor plannen of problemen er zijn, kunnen we meedenken over de effectiviteit van bepaalde plannen en eventueel een alternatieve aanpak voorstellen.

Daarom moet de overheid haar deuren opzetten en wijzelf onze ogen opgenhouden. De 'transparante overheid' en 'de mondige burger' heet dat met een moderne term. Anders staan we als voor voldongen feiten. Of als samenleving met een gigantische staatschuld zonder daar goede voorzieningen van te hebben opgebouwd. En dat is wel het laatste wat we willen.