Stuff Michiel Leenaars has written

Ga naar het overzicht  | homepage

Peren zijn ook lekker

Webwereld, 8 juli 2010

We lopen nu een paar decennia rond in de paradijstuin van het wereldwijde web en het open internet. En nu staan we even stil bij een appelboom met een mooie, gesloten bladerkrans.

We zijn er samen, en er is ook een heel lange slang die zijn weg zoekt in de boom. Het is lunchtijd, maar we zijn ons broodtrommeltje vergeten. In de koelte van de snel groeiende appelboom met zijn enorme slagschaduw, denken we na over al onze verworvenheden. Blijven we hier, of willen we wat anders? Wat is er elders? Wat is onze rol in het geheel: mogen we blij zijn dat we er zijn in een kant en klaar universum, of mogen we zelf actief deelnemen? Onze gedachten treden als experiment buiten het open paradijs waar we alles delen. Het gaat om fundamentele keuzes, om verlokkingen.

We zoeken voor ons besluit aanknopingpunten bij waar we verstand van hebben, van techniek dus. Laten we een paar bekende bedrijven nemen om de verschillende keuzes die we hebben te verbeelden - die bedrijven vormen in zekere zin tenslotte ook die keuzes. Het is misschien wat zwaar om Apple, Google en Amazon neer te zetten als het Bijbelse fruit, de slang en de 'femme fatale' die ons samen uit het paradijs willen lokken, maar het is wel aardig om een sterke analogie te hebben voor onze leefwereld van nu. Disclaimer: Uiteraard is er geen echt complot tussen deze drie grootmachten om ons van het juiste pad af te halen - ze hebben juist besloten om niet samen te werken, ieder van hen probeert het nu voor zichzelf om ons het paradijs te ontnemen.

Verboden vrucht

We kijken omhoog. Apple hangt trots te stralen in de boom, en als je goed naar hem kijkt zie je op het labeltje de glanzende retina van het alwetende oog van zijn schepper. Apple heeft een goede antenne voor marketing en heeft de boom prachtig ingericht. Centraal staat de enorme app store, die grotendeels gemodelleerd is op een kruising tussen Zuid-Afrikaanse compounds ("daarbuiten staan mensen met riot guns, dus geef ons je bewegingsvrijheid"), EuroDisney ("en bovendien, het is hier hartstikke gezellig en we hebben mooie spulletjes met leuke Amerikaanse figuurtjes erop"), de Bijenkorf ("we hebben sowieso alles, en als je bij ons kunt shoppen zul je er voor betalen ook") en de impulsaankoopbakken naast de kassa in de supermarkt ("waarom ook niet eigenlijk"). Iedereen weet in zijn achterhoofd wel dat je er vanaf moet blijven, maar het is een verlokkelijk fruit. En het werkt vaak prima (ook behoorlijk vaak niet trouwens, die mythe mag best eens doorgeprikt worden). Apple denkt sinds het muzikale fruitmandjes en mobiele telefoons in allerlei formaten maakt dat het de wijsheid en de moraliteit zelve is, en kan dus voor de mobiele mens besluiten dat naaktheid porno is die verboden moet worden. Niet op het web of op de Macbook, uiteraard - en ook niet als het commerciële folklore is zoals de Engelse 'pagina 3'-meisjes. Maar verder: hands off. Als je de wijsheid belichaamt, is het niet meer dan normaal dat je de baas speelt. Niemand mag zelf in staat zijn om software op zijn telefoon te zetten - dat kan gevaarlijk zijn. Het doet een beetje denken aan de missen in het Latijn van weleer. Apple is de (vrucht)vleesgeworden inzichzelfgekeerdheid. Letterlijk: One Infinite Loop.

Goooooooooogle

De sterke vrouw

Het IT-bedrijf Amazon lijkt in weinig op de frele Eva uit het paradijs zoals je die van middeleeuwse schilderijen kent. Voor mij heeft ze meer weg van een heidense supervrouw die op een enorm paard door de stofwolken heenrijdt, op zoek naar een volgende overwinning. Een tot op de tanden gewapende superboekhandelaarster in de cloud die vastbesloten is 'the woman in the middle' te worden van iedere commerciele publicatie en transactie - en die daar alles voor doet wat nodig is: van gehaaid (exclusieve deals met uitgeverijen die prijzen hoog houden) tot gemeen (inzetten op zwakke patenten op dubbele beeldschermen in e-books). En vooral op rauwe kracht. Hoe dan ook wil ze het winnen: door iedereen afhankelijk te maken, en op de achtergrond uiteindelijk de grootste en sterkste te zijn. Eva's aanpak is vrijer, omdat ze niet al te zeer gebonden is aan haar eigen softwarestack: ze gokt niet maar zet in op iedereen - net als de executives van grote Amerikaanse bedrijven erom bekend staan dat ze de campagnes van alle kandidaten steunen. En ze heeft uiteraard haar eigen ijzer in het vuur met de Kindle, want je moet als vrouw tenslotte uiteindelijk onafhankelijk zijn - maar ze vindt het net zo goed om op andere platformen te verkopen. Haar favoriete spelletje: winner takes all. Een gevaarlijk ambitieuze tante, zeker in combinatie met slangen en appels. Gelukkig zijn we getrouwd - onder matriarchale voorwaarden, maar toch - en dus mag ik mee achterop het paard zitten als we hier nog wegkomen. Voor de rest van de bevolking gaat het minder leuk wezen, als ze eenmaal de baas is.

Ik zou eigenlijk willen dat we verder gingen, weg van deze boom. Het plaatje lang niet zo zwart-wit als ik het hierboven schets - er is ook nog onderlinge oorlog, en dat heeft wel iets van de scene in het dappere kleermakertje waarin de reuzen elkaar doodmeppen. Google's mobiele HTML5-versie (m.youtube.com) die de iphone-app van Apple weer terugvervangt door een linkje naar de echte webversie - beter, sneller, cross-platform, andere verdienmodellen. Pogingen tot exportverboden heen en weer. Lichtgewicht patentjes die als dreiging boven elkaar worden gehouden. Bewust incompatibele documentformaten en onuitgesproken (en onhoudbare) patenten op codecs.

Al vechtend nemen ze de gemeenste trucs van elkaar over: van Apple en Amazon is welbekend dat jouw apparaat eigenlijk van hen is, en dat ze achteraf van je toestel verwijderen wat ze willen. Maar ik vond het dan weer shockerend dat Google met de Android Market geen software aanbiedt, maar de controle over je toestel op het moment van installeren overneemt via een chatprotocol en de software erop duwt - niet het operating systeem is dus de baas, maar de server van Google. En Google kan het er dus ook weer afhalen. Schandalig. Ik vraag me af wie dat kan laten rijmen met het dogma: don't be evil.

Uiteindelijk gaat het erom wie van de drie de ontwikkelaars op lange termijn meekrijgt, en daarom wordt hard gevochten. Alle listen en charmes worden in de strijd geworpen tussen Google en Amazon, terwijl Apple bovenin de boom als een stuk fruit in een boek van Roald Dahl uitgroeit tot reusachtige proporties - maar fruit rot snel.

Gewoon doorlopen

Ik zou liever verder gaan. Het paradijs is nog zo groot. Ik mijmer over het internet en het web, waar webservers eenmaal verstrekte webpagina's niet kunnen terugvorderen van de browser. Waar kennis en diensten niet zijn verdeeld als een Babylonische spraakverwarring verdeeld over duizend programmeertalen en onderling incompatibele ontwikkelomgevingen. Waar de gebruiker niet het onwetend slachtoffer kan worden van een kill switch (ook al zijn er recent onterechte geruchten over het tegendeel). Het internet wil niet bijhouden welke pakketjes ik krijg. Het internet kun je daar wel voor (laten) gebruiken, maar

dat hoeft niet