Stuff Michiel Leenaars has written

Ga naar het overzicht  | homepage

Leve de ondernemer

IT's Business, RTL5, 16/3/2003

Wat weten we eigenlijk van ondernemers?. We denken dan voornamelijk aan de 'kleine' ondernemer; in Nederland zijn er zo'n vijfhonderdzeventigduizend MKB-ondernemingen actief. Aan het hoofd daarvan staat een kleine ondernemer, een visionaire pionier die zichzelf en eventuele collega's (en familieleden) ertoe beweegt om dingen en diensten te produceren waar de markt op zit te wachten.

In de schaal daarboven (het 'grote' bedrijfsleven) heb je het eigenlijk niet meer over ondernemers, tenzij ze als persoon zelf met het bedrijf begonnen zijn en nog steeds persoonlijk leidinggeven. De directeur bij een beursgenoteerd fonds als KPN, Ahold of Wessanen is gewoon een betaald werknemer - een manager. Hij kan wel commercieel denken, moedige beslissingen nemen en zelfs via aandelen en opties een gedeeltelijke eigendomsrelatie met het bedrijf hebben, maar tenzij hij of zij zelf de oprichter van het bedrijf is noemen we hem dus mooi geen ondernemer meer. Bij een beursgang laat je jezelf uitkopen, je raakt iets kwijt. In het Engels wordt dat zo Freudiaans 'Intial Public Offering' genoemd, waarmee het bijna is alsof je je seksuele maagdelijkheid opoffert. Als je jezelf als bedenker van een bedrijf financieel voor een deel terugtrekt uit een bedrijf kun je natuurlijk niet meer helemaal voor vol worden aangezien. Zo'n bedrijf wordt dan een autonoom gegeven, los van individuen. In de grootste ondernemingen (die vrijwel allemaal al redelijk op leeftijd zijn) komen in Nederland dus vrijwel geen zichtbare ondernemers meer voor. Naamloze vennootschappen, die ongrijpbaar zijn in hun doelstellingen.

Maar is het werkelijk zo hard te stellen allemaal, of zijn we hier gevangen in een woordenspel? Een ondernemer is letterlijk iemand die iets doet, iets onderneemt. Het is natuurlijk een soort ereterm die je je toeeigend, een rauwe claim op het meewerken aan de dagelijkse operatie van de mensheid BV. En dat doet eigenlijk iedereen die (betaald of onbetaald) werkt. Is een directeur nu werkelijk zo maatgevend voor alles wat een bedrijf doet? Bij een eenmansbedrijf natuurlijk wel, maar in grotere bedrijven kan de kwaliteit en gretigheid van werknemers minstens zoveel invloed hebben op het succes van een bedrijf als de inbreng van de directeur. Ondernemen is misschien wel een kunst, maar de oorspronkelijkheidskwestie stellen we in het bedrijfsleven ook niet. Wat dat betreft is ondernemen misschien meer als vormgeven: een talent dat op waarde geschat kan worden zonder het heilig te verklaren en ermee te speculeren.

Wat duidelijk is, is dat een aandelenbezitter geen ondernemer is. Van een werknemer zou ik dat niet durven zeggen. Met de globale schaal waarop bedrijven tegenwoordig opereren, is er bijvoorbeeld de nodige concurrentie tussen verschillende bedrijfsonderdelen binnen een onderneming ("als onze vestiging niet voldoende groeit, dan wordt de boel overgeheveld naar Slowakije of Polen"). De samenstellende delen van een bedrijf hebben allemaal ambities (van de Ik BV tot en met nationale of transcontinentale divisies) en vaak verrassend veel zelfstandigheid. McDonalds Nederland verkoopt vegetarische burgers, iets waar Amerikaanse bezoekers van ons land vaak zelfs een beetje van schrikken. Mensen die in dienst van anderen dezelfde dingen doen als ondernemers, mogen wat mij betreft ook gewoon ondernemers heten. Het gaat allemaal om het voelen en nemen van echte verantwoordelijkheid voor het reilen en zeilen van het bedrijf. Het idee dat wat goed is voor het bedrijf, uiteindelijk goed is voor jezelf en anderen. Als je een bijdrage levert die uitstijgt boven het uitvoeren van vooraf afgesproken fysieke handelingen - ik wil nu ook weer niet zo ver gaan dat de vloer vegen of dozen inpakken ondernemen is - onderneem je al snel. Daar mogen we best die geuzennaam ondernemer aan geven ...