Stuff Michiel Leenaars has written

Ga naar het overzicht  | homepage

Van e-learning naar (ic)e-skating

IT's Business, RTL5, 23/2/2003

Veel mensen maken een simpele rekensom: leren is informatietransport. Internet kan goedkoop informatie transporteren en is wereldwijd toegankelijk. Dus e-learning is de toekomst van leren, waarin alles goedkoper wordt en voor iedereen bereikbaar. Een website maken kan iedereen en kost nauwelijks tijd. We kunnen boeken dus zo omzetten in electronisch leermateriaal. De toekomst is dus nu. We leren allemaal nu alles al via e-learning. Toch ligt de werkelijkheid iets complexer.

Hoe moeten we het dan wel zien? Als we even de transportmetafoor vasthouden, dan moeten we het euforische idee loslaten dat we een stap maken die het meest lijkt op de ontdekking van het gemotoriseerd vervoer - maar dan met een perpetuum mobile. We gaan niet van huifkar naar een onuitputbare Formule 1-wagen. Het is eerder alsof we eerst hebben leren lopen, toen het wiel hebben uitgevonden en nu leren schaatsen. Alle drie compleet onafhankelijke manieren van transporteren, en alle drie belangrijk om te hebben. Nu is het lopen het meest menselijke van de drie, dat kunnen we dus het beste vergelijken met het leren van een leraar en van anderen. Het wiel kunnen we dan mooi analoog aan het boek nemen: een beproefde methode om ons vooruit te helpen. En dan nu dus schaatsen. Ik moet bekennen dat ik een waardeloze schaatser ben, maar gelukkig weet ik dan weer het nodige van e-learning.

Schaatsen gaat een stuk harder dan lopen maar is voor de gemiddelde Nederlander niet van elementair belang. We gaan over het algemeen niet dood als we niet kunnen schaatsen. Hetzelfde geldt nu voor e-learning. Via e-learning kun je volgens mij trouwens helemaal niet leren schaatsen. Schaatsen is ook geen wondertransportmiddel: je moet met schaatsen aan maar beter niet op land komen, omdat je dan alleen maar moeizaam kunt kluunen. Op land kun je weer beter lopen of je op iets met wielen voortbewegen. Het ijs smelt onder je voeten weg als het niet continu aangevroren wordt door voldoende aanvoer van kou. En een wak zie je pas als iemand erin ligt te spartelen (en dan moet er toch iemand in de buurt zijn). De oude technologie is kortom geen gepasseerd station dat kan worden vergeten, maar is complementair. We hebben nu wel een keuze erbij wanneer we een bepaalde transportbehoefte hebben, en dat is natuurlijk altijd fijn. En wat in Nederland niet perse noodzakelijk is, is misschien in Lapland weer van levensbelang. Zo is ook e-learning voor sommige ondernemingen, zoals netwerkgigant Cisco, nu al onmisbaar.

Afijn, nu we electronisch kunnen schaatsen, kunnen we inderdaad ook op plaatsen komen waar we voorheen nooit konden komen. Het is zoals verwacht niet moeilijk om kennis wereldwijd beschikbaar te maken. Alles lijkt bovendien met elkaar verbonden: het water op deze planeet vormt ook een fijn wereldwijd web dat zich uitstrekt vanuit de 'oceanen' (eigenlijk is er maar een stuk water in de hele wereld dat we alleen overal verschillende namen geven) tot en met de Mississippi en de Dommel. Maar er zitten nog behoorlijk wat gaten in het ijs aan de oppervlakte, want hoewel Antartica en de Noordpool continu bevroren zijn geldt dat zeker niet voor de rest van het water. Daar kunnen we dus misschien wel surfen, maar niet schaatsen. Op de Dommel kan ik zelfs alleen 's winters terecht, en dat niet eens alle winters.

De kans dat de hele wereld in een klap dichtvriest is niet ontzettend groot, tenzij er onverhoopt ooit een atomaire winter mocht uitbreken (maar who cares, daar valt geen rekening mee te houden). De kans dat al ons leren via e-learning gaat gebeuren is ook niet heel groot. En stel dat de aarde helemaal bevriest, dan hebben we wel betere dingen te doen dan de Atlantische oceaan over te schaatsen met een container vol olie of een paard. Daar hebben we dan weer boten en vliegtuigen voor uitgevonden, bijvoorbeeld.

Maar hier houdt de metafoor ook op, want e-learning is wel degelijk een enorme belofte op leergebied. Sterker nog: toen ik daarstraks zei dat de toekomst nu is en dat we allemaal nu al leren via e-learning, was dat niet eens zo ver bezijdens de waarheid. Want we surfen allemaal allang op het internet, gebruiken Google of AllTheWeb voor het beantwoorden van vragen en discussiëren met elkaar via e-mail, nieuwsgroepen en chatboxen. En steken daar het nodige van op. Kortom: we doen allemaal in zekere zin allang aan e-learning. Die structuren moeten nog een stuk volwassener worden, en het is een eindeloos project om steeds complexere informatie en vaardigheden over te dragen via digitale weg. Er blijven grenzen aan kennis, aan wat een mens in zich op kan nemen gedurende zijn levensduur. Er is veel kennis, en het wordt alleen maar meer. E-learning is dan ook zeker geen panacee voor de blues die weerklinkt op het pad van voortschrijdend inzicht. Maar was leren niet altijd al een geschiedenis van toenemende complexiteit?