Stuff Michiel Leenaars has written

Ga naar het overzicht  | homepage

Offline sabotage?

Net Professional, aprilnummer 2003

De overheid, dat zijn we zelf. Als burgers zijn wij degenen die samen de overheid financieren. Bijna de helft van het geld dat de samenleving bij elkaar verdient gaat in collectieve potjes om gemeenschappelijke voorzieningen te betalen. Bij de overheid moeten goede mensen zitten die zinnige dingen zuinig en zorgvuldig uitvoeren en altijd goed opletten. We willen natuurlijk wel een beetje zicht op houden of dat ook zo is, en dat kunnen we niet zonder input van die overheid. We zijn bovendien niet alleen opdrachtgever van de overheid, maar onze levens worden ook door de overheid gestuurd en gereguleerd. De overheid dwingt af dat er een toilet in iedere horecagelegenheid is, dat chocola lekker smaakt en dat er niet gerookt wordt op kantoor. En dan zijn er nog de vergunningen die kunnen worden uitgedeeld aan de vuurwerkleverancier verderop in de straat. Overheidsbeleid heeft een enorme impact. Daarom moet de overheid haar deuren opzetten en wijzelf onze ogen openhouden. De 'transparante overheid' en 'de mondige burger' heet die rolverdeling tegenwoordig.

Daarbij is het belangrijk dat de overheid haar informatie via internet verspreid. Waarom? Omdat dat de enige redelijke manier is om het te doen. Er is gewoon teveel informatie die te snel wijzigt om het op een andere manier bevattelijk te maken. "De wet" overtreden klinkt bijvoorbeeld heel omineus, maar zo gemakkelijk is het niet om te weten wat "de wet" is. Er waren tot 2002 nog wetten actief uit de Napoleontische tijd, die zelfs niet eens in het Nederlands waren geschreven maar in het Frans. En er worden continu wetten en verordeningen bijgemaakt, veranderd en weer uit de roulatie gehaald. Ik zou zelfs niet bij benadering weten hoeveel wetten er zijn.

Je wordt als burger in ieder geval wel verondersteld te weten wat je mag doen en wat je niet mag doen. Wat anderen je wel en niet mogen aandoen. Juristen hebben daar hun handen aan vol. Om dat bij te houden op een andere manier dan via internet is alsof je telkens van vooraf aan begint te lezen in een stapel telefoonboeken, en er elke dag een nieuwe lading wordt binnengereden. De telefoongidsen staan al jaren alle tweeenvijftig tot op de dag geactualiseerd online - en dat werkt wel zo comfortabel. Informatie moet immers ook te beheersen zijn. En een paar honderdduizend ambtenaren (en de externe adviseurs die zij weer inhuren) kunnen meer regels produceren dan een gewoon mens in zich op kan nemen.

Als je als burger verplicht bent om de wet te gehoorzamen, is meteen de randvoorwaarde bepaald dat overheidsinformatie gratis en anoniem moet zijn. Het kan niet strafbaar zijn om geïnformeerd te willen worden over wat mag en niet mag. Het moet wat mij betreft wettelijk én technisch dichtgetimmerd zijn dat je na een bezoekje aan een overheidswebsite die je ergens over informeert niet een politieteam op je dak krijgt onder het motto "waar rook is, is vuur". Als burger wil je eigenlijk uberhaupt niet digitaal geidentificeerd worden door de overheid. De Tweede Kamer mag je toch ook anoniem in? En op internet zouden we dan ineens iets anders willen?

De verleiding is misschien bij sommigen aanwezig om iemand die iets over wetgeving op het gebied van digitale kinderporno wil weten gelijk manmoedig op te pakken, te knevelen en te ondervragen. Die verleiding moeten we weerstaan: het gaat duidelijk niet om een misdrijf, maar om jezelf informeren wat je rechten en plichten zijn. Als dat niet gegarandeerd anoniem kan, kan het dus in feite niet zonder jezelf (of iemand anders) te beschuldigen. Dat is onhoudbaar. Het is juridisch gezien sowieso niet eenvoudig. Wat gebeurt er als iemand op straat met jouw mobiele thuisnetwerk verbinding maakt, en je IP-nummer gebruikt voor iets stouts? Voor je het weet heb je de recherche over de vloer.

De overheid moet online dan ook vooral niet onnodig willen controleren. Bovendien komt het allemaal wel erg gemakkelijk uit dat daardoor echte innovatie in overheidsland vertraagd wordt. Worden we misschien aan het lijntje gehouden door de offline overheid?