Stuff Michiel Leenaars has written

Ga naar het overzicht  | homepage

www.dontpanic.nl

Net Professional, meinummer 2003

Weet u wat u moet doen als er een ramp gebeurt? Gaat u naar binnen, sluit u ramen en deuren en zet u radio of televisie aan? Die belangrijke overlevingsdirectieven zitten in uw en mijn hoofd gebakken dankzij jarenlange intensieve campagnes van de overheid. Wat zegt u? U had niet in de Twin Towers willen zitten - want hoeveel mensen hadden daar een televisie? U heeft wel eens gehoord dat bij calamiteiten als de vuurwerkramp in Enschede mensen die bovenstaande aanwijzingen opvolgden juist (onnodig?) slachtoffer werden? Is het wel mogelijk om zo'n algemeen advies te geven dat voor alle rampen geldig is? Kijk nog eens goed naar de slogan: "Ga naar binnen, sluit ramen en deuren en zet radio of televisie aan". Wat valt u op? De totale afwezigheid van moderne communicatiemiddelen als internet en mobiele telefonie? Daar heeft u helemaal gelijk in. Sinds het vorige directief uit het atoompaniektijdperk van de jaren vijftig - "neem plaats onder de tafel, kijk niet in de flits" - zijn we eigenlijk niet echt veel opgeschoten in onze veiligheidsmantra. Nu mogen we tenminste naar Henny Stoel kijken, altijd een rustpunt tijdens apocalyptische momenten.

Bij grootschalige rampen communiceert de overheid richting burger - in weerwil van alle technologische ontwikkelingen van de laatste jaren - eigenlijk nog steeds uitsluitend met massamedia. De verantwoordelijke autoriteiten regisseren burgers, van bovenaf en zonder duidelijke terugkoppeling. De laatste significante toevoeging aan het rampvoorlichtingsarsenaal was teletekst. Televisie met teletekst laat je in ieder geval niet wachten op de "kijkers die net inschakelen". Maar het blijft eenrichtingsverkeer van bovenaf.

Dat is denk ik geen goede zaak. In het tijdperk van mobiele telefoons en internet kan en moet een overheid denk ik een stuk verder gaan in haar paniekbeheersingsmaatregelen dan nu het geval is. Want een kleine informatieachterstand kan behoorlijk veel levens kosten. Gelukkig voor diegenen die er nu geen gebruik van kunnen maken communiceert de overheid tijdens rampen niet altijd noodzakelijkerwijs datgene wat in belang van het individu is. De boodschap is meestal een variant van 'Er is niets aan de hand'. Maar toch ...

Met internet in vrijwel iedere huiskamer, de enorme mobiliteit van de gemiddelde burger en de penetratiegraad van draagbare communicatiemiddelen hebben we meer mogelijkheden dan ooit. Natuurlijk, het kan zo zijn dat internet plat komt te liggen of dat de mobiele basisstations van de telecomoperators in delen van een rampgebied uitvallen. Dat laatste is zelfs waarschijnlijk als iedereen tegelijkertijd probeert te communiceren. Maar mobiele telefonie kan het ook gewoon blijven doen. Als ik via de kabel of via glasvezel mijn radio- en televisiesignalen kan ontvangen, dan kan ik er vast ook via internetten.

Dat begint misschien wel met kijken naar de website van teletekst [sic], het lokale politiebureau of de gemeente wat er nu precies aan de hand is. Maar ik kan evengoed willen laten weten dat ik met zes kinderen in een brandende flat zit en het trappenhuis door brand geblokkeerd is. Een werknemer in de kerncentrale moet de hulpdiensten kunnen laten weten dat het zaakje ieder moment kan exploderen. Iemand die bij een ramp aanwezig is moet via een teleconsult een arts in een rampencentrum kunnen raadplegen. Doen we het niet voor de slachtoffers en potentiële slachtoffers zelf, dan toch voor hun vrienden en familie. Want waar moeten die naar toe surfen als er wat aan de hand is? CNN werkt alleen als er een ramp in de VS of een oorlog in Irak is ...

Het minste wat de overheid kan doen is een website en een emailkanaal openen zodat we niet allemaal altijd 112 hoeven te bellen. Een sms-dienst voor mensen in het rampgebied. Ik wil weten wat er gebeurt en wat ik moet doen. En als ik iets belangrijks weet moet ik dat door kunnen geven. Als iedereen in paniek is, moet helder zijn waar je kalmerende informatie binnen kunt halen. We hebben allemaal een hekel aan paniek; laten we daarom tijdig een opvolger vinden voor 'ramen en deuren dicht en televisie of radio aan'. Lijkt me wel zo handig.