Stuff Michiel Leenaars has written

Ga naar het overzicht  | homepage

Leven in een glazen huis

Webwereld, 11/10/2007

Een paar nachten geleden werd ik ineens voor dag en dauw wakker van een geluid dat ik moeilijk kon plaatsen. In je hoofd gebeuren dan bijzondere dingen. In mijn geval reconstrueerde ik het geluid tot een persoon die pal voor mijn deur stond. Ik kreeg een glashelder beeld in mijn hersenschors geladen van een man die naar binnen staarde door het glas.

De intense, bijna fysieke dreiging die van die gedachte uitging verhoogde mijn hartslag aanzienlijk. Een simpele controle was voldoende om me weer om te kunnen draaien en verder te slapen. Maar helemaal in slaap kwam in niet meer, omdat ik (ook alweer zo'n typisch geval van wat gebeurt als je wakker schrikt om iets onbekends) ineens besefte dat we aan de rand staan van een tijdperk waarin zowel onze eigen private ruimte als de openbare ruimte aan vreemde ogen en oren te prooi vallen. Ik begon na te denken over de vraag of er al eens een eerdere generatie geweest is die zo hard als wij moet nadenken over wat de term 'totalitair' betekent.

De wereld is sinds we geo-stationaire satellieten hebben met camera's aan boord feitelijk al één groot Big Brother-huis. Dichter op de grond is het niet veel beter. Een stortvloed aan camera's in de publieke ruimte, in de lucht, gemonteerd op mensen of zelfstandig rondvliegend legt op een dag meer beelden vast dan wat YouTube ons aanbiedt. Met licht kun je letterlijk van kilometers afstand mensen afluisteren. Uit de koker van militair-industriële bedrijven als Northrop-Grumman komen prachtige tools die op vijf meter afstand je vingerafdrukken of je iris vast kunnen vastleggen. Dat bedrijf heeft als omineuze reclame-slogan waarmee het zich aan de wereld presenteert "Defining the Future". Je hoopt maar dat dat wishful thinking is.

Online is het om nog moedelozer van te worden. Over de jonge goden van de IT uit Mountain View die alles zien wat iedereen doet heb ik al vaker geschreven, net als over de onzinnige Europese plannen rondom dataretentie. Maar veel mensen beseffen niet dat er ook bedrijven rondlopen als World Check die echt op naam grasduinen in honderdduizenden publieke bronnen op zoek naar informatie over wie dan ook de pech heeft door iemand anders een 'Politically Exposed Person (PEP)' gevonden te worden. Of hoe professioneel criminelen zijn die PC's van bezoekers van websites overnemen en in botnets inzetten om rijk te worden met het nabootsen van bezoekers op hun sites (ik noem ze daarom wel eens Google-boeren omdat ze de zoekmachinegigant financieel enerzijds melken maar er anderzijds goed voor zorgen - Google krijgt zijn deel zeker ook).

"Don't think you're figure skaters; you might be the ice" stelde zanger Peter Moore van de band Think Tree in 1989 in het nummer 'Prison dwellers'. Ik denk dat een dergelijke perspectiefwisseling eigenlijk wel terecht is. Toen we massaal op het web gingen browsen, dachten we vrijblijvend uitzicht te krijgen op interessante nieuwe werelden daarbuiten - vanuit het comfort en de veiligheid van onze eigen woning. De analogie van een venster was zelfs naamgevend voor Microsoft's besturingssysteem Windows. Inmiddels weten we dat als we naar buiten kijken, onze blik gevolgd wordt. En de analogie blijkt dus veel sterker te zijn dan we dachten: de vensters die we op onze computer openen blijken soms namelijk ook de andere kant op te kunnen werken. Als we applicaties als Internet Explorer en Outlook draaien, kijkt men met een beetje pech zo bij ons binnen.

De gedachte aan een onbekende die in het holst van de nacht in je huis naar binnen staat te kijken is behoorlijk bedreigend en fysiek voelbaar. In de digitale wereld doet het misschien niet zo snel pijn, maar het gaat ook niet zo snel weg. Ik weet niet zeker of we er verstandig aan doen om ons niet bewuster te worden van het feit dat de wereld langzaam doorzichtiger aan het worden is. Het wordt in ieder geval tijd om gordijnen neer te hangen.