Stuff Michiel Leenaars has written

Ga naar het overzicht  | homepage

Overheid, laat die bedrijven niet mee gluren!

Digitaal bestuur, 28/7/2007

Wat zou je ervan vinden als Airmiles B.V. automatisch een telefoontje krijgt als een vriendin van je bij de politie binnenstapt om aangifte te doen van aanranding? En elke keer dat je een informatiefolder uit het rekje op de balie haalt nog een telefoontje er achteraan? Of dat iedere keer wanneer je de site van je gemeente bezoekt iedere klik die je doet zonder jouw medeweten terechtkomt bij een commercieel bedrijf dat op andere plekken jouw surfgedrag ook al zonder je weten in de gaten houdt? Als je dat niet leuk vindt, dan zul je niet blij zijn om te horen dat dit soort zaken bij de websites van Nederlandse overheden de gewoonste zaak van de wereld is. Dan heet het netjes Web Analytics, en dan is het bedoeld als service richting de burger.

En daar moet de burger blij mee zijn en niet over zeuren. Dat vindt de Nederlandse politie bijvoorbeeld, die vrijmoedig stelt het bedrijf Nedstat te hebben gemachtigd om de gebruiker vijf jaar lang te volgen en daar nog verder in gaat (na ook u eerst uitgebreid op de hoogte te hebben gebracht van alle aspecten van cookies): “Het uitzetten van cookies kan uw gebruik van onze website en diensten beperken”. Gemeentes als bijvoorbeeld Ede informeren de burger niet eens in hun privacypagina dat een externe partij (Onestat.com) meegluurt naar gegevens over iedere bezochte pagina.

Dat is natuurlijk de omgekeerde wereld: onder het mom van service-mentaliteit mensen diensten ontzeggen. Het heeft ook iets weg van chantage. Een bezoeker van een site wordt vaak onmerkbaar en zonder waarschuwing geprofileerd door deze bedrijven op klikgedrag en vaak worden ook (elders verzamelde) demografische gegevens doorgegeven. Het zijn puzzelstukjes, maar wel puzzelstukjes waarvan een burger niet verwacht dat ze naar buiten komen. En als een burger daar geen prijs op stelt, dan wordt hij of zij in de wielen gereden – tot men ophoudt moeilijk te doen. Als je er van een afstandje naar kijkt, dan is het zelfs absurd. Een burger die zijn privacy op prijs stelt net zolang pesten of van functionaliteit beroven tot hij het opgeeft. Waar zitten de ambtenaren die dit over de burger afroepen met hun hoofd?

Het fenomeen is natuurlijk lang niet beperkt tot de sites van overheden. Ook sites van 100 procent staatsbedrijven als de NS en de omroepen vallen hun gebruikers daarmee onterecht lastig. Gisteren werd ik geinterviewd door Pieter-Jan Hagens voor Radio 1, en toen ik even later het resultaat via de omroepsite wilde beluisteren routeerde men mij vrolijk via (jawel) Nedstat.

Enerzijds willen we dat de burger vertrouwen houdt in de vertrouwelijkheid van communicatie met de elektronische overheid en publieke lichamen en diensten. Anderzijds zetten we de deuren wagenwijd open voor onbekende cameraploegen, en zeggen we tegen de naakte burger die zich schielijk achter een stoel verschuilt dat het allemaal wel okay is. Het is ongewenst en onnodig dat we blind varen op de betrouwbaarheid van externe bedrijven die niet gebonden zijn aan een wettelijke vertrouwelijkheid – en in veel gevallen niet eens aan de Nederlandse of Europese wetgeving. Er zijn voldoende andere middelen om dit soort informatie te verzamelen, als het al moet: per website kun je dezelfde analysetools draaien zonder te lekken naar buiten. In plaats van trafficanalyses kun je sowieso meer kwalitatief naar sites kijken via gebruikerspanels of professionele usability experts.

Ik zeg niet dat bedrijven als Nedstat, Google Analytics, Webtrends en Core Metrics nu perse opgeheven moeten worden, maar wel dat ze in overheidsland niets te zoeken hebben. In het commerciele veld worden dezelfde technieken nog veel meer toegepast, en daar hebben we met zijn allen natuurlijk niets over te zeggen (ik zou er persoonlijk niet droevig over zijn als ze verdwijnen, daar niet van). Maar op overheidssites en andere publieke sites horen dit soort gegevens – hoe onschuldig het ook allemaal lijkt – de site die je bezoekt niet te verlaten. Burgers hebben er recht op niet door commerciele ondernemingen over de schouder gekeken te worden als zij overheidsinformatie tot zich nemen of aangifte doen bij de politie. En de belangen van de burger zijn toch echt belangrijker dan de nieuwsgierigheid van de betreffende ambtenaren.