Stuff Michiel Leenaars has written

Ga naar het overzicht  | homepage

GOUD op de korrel

Digitaal Bestuur, 17/10/2008

Het jachtseizoen is afgelopen woensdag weer geopend, en dat betekent dat er in de bossen en velden van ons land voldoende te beleven valt voor onze wildstand. In het ICT-veld zijn open standaarden het haasje, nu de rijksoverheid door het destructieve GOUD-project - geregisseerd door het ministerie van Financien - de pas af wordt gesneden bij de invoering van open standaarden. En daarom is het een leuk idee om de komende maand het vermaledijde project GOUD op de korrel te nemen, en te kijken wat het nu al aan schade aan het uitrichten is, en hoe dat zo heeft kunnen gebeuren.

Even een stukje geschiedenis. Over wat GOUD is, verschillen de meningen. Volgens de officiele lezing is GOUD de "Gezamenlijke Ontwikkeling Uniforme overheidsDesktop (GOUD)", een project om gestandaardiseerde rijkswerkplekken te creeren dus. In een vorige maand aangekondigde aanbesteding van Rijksweb (Project Start Architectuur Rijks e-mail) is GOUD ineens

"een gezamenlijk project met als doel het implementeren van een gefedereerde Microsoft Active directory structuur."

Dat lijkt me een stuk duidelijker.

Op verzoek van de Tweede Kamer is weliswaar een internationaal bewierrookt actieplan opgesteld onder leiding van staatssecretarissen Heemskerk (EZ) en Bijleveld (BZ), maar dat wordt door slim manoevreren onmogelijk gemaakt. Projecten die nu binnen de overheid worden geinitieerd, hebben niet alleen te maken met echte legacy en het actieplan "Nederland Open in verbinding", maar ook - zo blijkt uit aanbestedingsteksten - met de nog niet eens bestaande legacy van GOUD. Kleine beslissingen (als een mislukte kruimel als GOUD tenminste zo benoemd mag worden) krijgen zo grote gevolgen - met zonder overdrijven grote risico's en miljarden aan kosten op middellange tot lange termijn.

GOUD is een samenwerking van zeven tot een departementen, want Financien staat er voorlopig alleen voor nu GOUD een falikante en gevaarlijke mislukking op aanbestedingsniveau dreigt te worden. Het ministerie schaamt zich er ook zichtbaar voor, want op een WOB-verzoek dat ik indiende om de correspondentie over de terugtrekking van 60% van de aanbieders kreeg ik een weigering van 99.1% van alle documenten terug van het minsterie. Er zijn goede aanwijzingen dat uit die stukken blijkt dat binnen het bestek 'by design' helemaal niet met open standaarden gewerkt kon en mag worden op de plekken waar het er toe doet Over de absurde grondslag van die voorlopige weigering (ik ben uiteraard in beroep gegaan) zal ik in een volgend stuk uitgebreid ingaan.

Wat is nu het basisprobleem van GOUD - naast het proberen te verbergen van gemaakte fouten en doordrukken als het echt niet meer verdedigbaar is (de negatieve contraexpertise is niet opgevolgd)? Dat is de idiote keuze om in een niet-gearchitectureerde legacy client-server-omgeving tjokvol met leveranciergebonden elementen die praten met geheime protocollen en bestandsformaten - iets waarvan de Tweede Kamer en het kabinet expliciet en bij herhaling hebben aangegeven af te willen - eerst eenzijdig de clientzijde te vervangen. Dat kan alleen met een kopie van diezelfde leveranciergebonden elementen. Vervolgens wordt in de tweede fase de serverkant vervangen - waarbij je opgescheept zit met een clientzijde die niet in open standaarden kan praten.

Even een analogie: de wanden en kozijnen van je huis zijn zo verkleurd dat ze echt opnieuw geschilderd moeten worden. Je besluit het in twee stukken op te knippen: eerst schilder je de muren en in de tweede fase (een stuk later) de kozijnen. Eis is alleen dat de kleur van de muren na fase een exact (onmerkbaar) aan moet sluiten bij de oude kozijnen voor fase twee begint. Dus ben je gedwongen tegen hoge kosten loodhoudende verf te laten mengen die de verkeerde kleur heeft - de verkleurde tint waar je vanaf wilde. En nog los daarvan - eigelijk wou je wel eens wat anders dan dat jaren zeventig bruin. Vervolgens worden de kozijnen geschilderd met dezelfde kleur, want in die fase kun je niet meer terug - en heb je aan het einde een huis dat exact dezelfde kleur had voor je begon.

GOUD maakt niet zoals logisch is een vertikale knip tussen applicatiedomeinen of organisaties maar een zinloos eentweetje tussen de bestaande werkplek en de historische fouten bij de inrichting waar we zo graag vanaf willen. Die vertikale knip is nodig, zodat je echt kunt renoveren naar open standaarden. Want het is geen onschuldig project in de marge, het uitstralingseffect begint nu overal voelbaar te worden - juist in een fase waarin we onder leiding van de speciaal daartoe ingerichte Directie Informatisering Rijk van het ministerie van BZK wel systematisch bezig zijn. GOUD moet daarom koste wat kost stop worden gezet. GOUD is de verkeerde eerste steen midden in het moeras, en door het gewicht ervan zinkt hij weg - maar als we niet uitkijken zinkt er niet een steen maar de hele ICT-infrastructuur van de overheid.

Wordt vervolgd.