Stuff Michiel Leenaars has written

Ga naar het overzicht  | homepage

De krantenwijk van de toekomst

Webwereld, 4/5/2008

Het wegtrekken van arbeid uit ons land is een trend die niet tegen te houden is. Je kunt tegenwoordig uit je luie stoel als privepersoon voor letterlijk eurocenten per persoon duizenden mensen elders ter wereld aan het werk zetten, minuten nadat jij je creditcard hebt getrokken. Jij hoeft hen niet te kennen, zij hoeven jou niet te kennen. Op zoek naar een foto van een vriend samen op de Eiffeltoren in een persoonlijke media-archief van 10.000 foto's? De reacties op je blog filteren op spam en phishing? Een MKB-archief met contracten uit oude Wordperfect-documenten overzetten naar een gestructureerde database? Je plaatst een opdracht online in minuten, en anderen zoeken het voor je uit.

Internetgigant Amazon is een van de grote spelers op de markt, met tienduizenden opdrachtgevers die via hen klussen uitzetten. Ze noemt haar dienst de "Mechanische Turk". Dat heeft niets te maken met de Turkse gastarbeiders die in de tweede helft van de twintigste eeuw Europa introkken, maar met een knap stukje truckage uit de 18e eeuw rondom een schakende neprobot in de vorm van een Turkse grootmeester. Maar toch kun je wel wat met die associatie. Het is eigenlijk een soort omgekeerde beweging aan de gastarbeid, waar mensen uit armere streken naar rijkere streken trokken. We hebben ontdekt dat je het werk ook op kunt sturen, en dat we het dan wel terug krijgen als het klaar is. Mensen verplaatsen kost nu eenmaal geld, en leven hier is duurder dan daar. Het betekent een einde aan de braindrain, want mensen blijven in hun eigen economie en hun eigen omgeving.

De nieuwe gouden eeuw is er een van (zelf)organisatie van de markt. Werk vliegt de wereld rond in een tempo dat nauwelijks meer bij te benen valt. Een zaaltje Birmezen die vijf dagen per week 10 uur per dag in Second Life rondlopen, produceren veel meer Linden dollars dan je kunt kopen volgens de officiele prijs van de spellenmakelaar plus salaris plus stroomkosten plus afschrijving van computers. De wereldwijde marktplaats van arbeid regelt de rest. Als iets ergens goedkoper te doen is dan de lokale kosten minus eventuele transportkosten, dan gaat de markt die kant op. Dat geldt zelfs voor fysieke dingen. Ik heb net visitekaartjes aan de andere kant van de wereld laten drukken, en kreeg ze thuisgestuurd voor een totaalprijs waar een copyshop hier in Nederland zijn neus voor ophaalt. Je kunt voor een kwart van het geld dat het kost om in een machine een pasfoto af te drukken bij de fotograaf om de hoek een tekenaar in een laaggeprijsde economie als China of India een full-color cartoon laten tekenen. Dat zijn geen inkoopprijzen voor een internationale onderneming, maar wat je zelf bij elkaar kunt klikken.

Dat die praktijken maatschappelijk helemaal geaccepteerd zijn, zien we bijvoorbeeld aan de near-shoring en off-shoring-activiteiten van Prins Bernhard. Al sinds zijn studententijd is Bernhard van Oranje ondernemer. Sinds enkele jaren is hij een van de directeuren van Levi9. Vanuit dat Nederlandse bedrijf wordt door hem in interviews internationaal reclame gemaakt voor de arbeidskwaliteiten van onder meer Oost- en Zuid-Europeanen. Levi9 koppelt bedrijven uit Nederland en daarbuiten aan programmeurs uit Servie, Hongarije en Roemenie. Waar de rest van het koningshuis betaald wordt om Nederland als economie wereldwijd te promoten, promoot Bernhard dus eigenlijk het afvoeren van hooggekwalificeerd werk naar elders. Vroeger noemden we dat koppelbazen, en zou het tot controverse hebben geleid. Nu roept het weinig gerommel op, omdat je weet dat hij gelijk heeft: er is een inhaalslag bezig waarbij welzijn en welvaart wereldwijd genivelleerd worden, en hier is er een hoog prijsniveau vanwege schaarste - die elders niet heerst. Bernhard zou dom zijn als hij er geen geld aan verdiende, en ook hier geldt net als in de uitzendbranche: als tussenpersoon verdien je er vaak meer dan prima aan.

Een achterliggende trend die je daarbij wel in gedachten moet houden is dat degene die het werk uitvoert, het werk op termijn overneemt. We kennen dat fenomeen traditioneel van een management buyout: de aangestelde bedrijfsvoerder die het bedrijf op termijn van de eigenaar overneemt. Maar dit gaat heel veel verder en over grenzen heen: op de werkvloer zit de echte kennis en dus ook uiteindelijk de macht. Vroeger was uitbesteden aan Aziatische bedrijven een kwestie van handjes vasthouden, nu opereert men op eigen kracht. Enorme conglomeraten met onbekende namen als Flextronics en Foxconn die de geheime kracht zijn achter Westerse merknamen als Apple, HP en Nokia gaan steeds vaker onder eigen naam de markt op. Ze nemen zelf het heft in handen. Het zal nog wel een tijdje duren voor we in Nederland zitten te gamen in opdracht van Koreaanse tieners, Japanse vakantiefoto's uit Amsterdam op Google Maps plaatsen of een database van Chinese satellietfoto's zitten te taggen op de aanwezigheid van smogsignalen. Maar als de krantenwijken opdrogen vanwege digitale kranten, zal het in de toekomst toch ooit echt een keer gebeuren. En dat is wel zo eerlijk.