Stuff Michiel Leenaars has written

Ga naar het overzicht  | homepage

Dweilen onder de kenniskraan

e-Data & Research, juni 2008

Onze moderne wetenschap is het meest achtergebleven in de manier waarop we haar vastleggen. We maken grif gebruik van computers om te experimenteren, modelleren, visualiseren en via repositories beschikbaar te stellen. Maar daarna doen we het nog steeds zoals we honderden jaren geleden ook al deden: we schrijven jaar in jaar uit verslagjes van onze experimentjes en ons onderzoek, alsof het krantennieuws is. Het is allemaal zo comfortabel quasi-linair, zo ad hoc, zo incrementeel archiefgericht - eigenlijk: zo geautomatiseerd zeventiende-eeuws. We hebben wat je wilt weten wel ergens hoor, ga maar eerst binnen het juiste vakgebied het juiste tijdschrift vinden en dan twintig jaargangen heen en weer bladeren om handmatig alle directe en indirecte referenties naar het oorspronkelijke artikel in alle andere wetenschappelijke tijdschriften na te lopen. De belangrijkste innovatie dankzij de computer: alles online, en dan op citaten kunnen klikken en full text search kunnen doen. Jippie.

Citeren kunnen we allemaal geweldig - en dat valt in ons te prijzen. Het was vier eeuwen terug ook een enorme sprong vooruit dat we leerden hoe systematisch naar elkaar te verwijzen. Maar is het geen tijd om in het tijdperk van een wereldwijd internet en dito web meer te willen? De boekhouding van de wetenschap is een constructie van lik-mijn-vestje. Als wetenschapper B vijfentwintig jaar na wetenschapper A bewijst dat iets onjuist is, hebben we geen mechanisme om al het onderzoek dat besmet is door de fouten van A tussen haakjes te zetten - en iedereen die patiënten onnodig behandelt met een gevaarlijk medicijn met een mailtje te kunnen waarschuwen. Is onze kennis echt niet zo vast te leggen dat we real-time overzicht hebben en dat we minder meta-onderzoek nodig hebben om te snappen wat de stand van zaken is? Bij gebrek aan beter, moeten we binnen de wetenschap uit pure armoede terugvallen op Wikipedia en haar talrijke kleinere zusters om onze kennis in niet-semantische hypertekst te disambigueren en aan elkaar te linken, om discussie in real-time samen te vatten en te annoteren.

De kenniskraan staat open, en wat we weten als individu hangt af van hoe goed we kunnen dweilen - maar weten hoe het opschiet doen we niet. We zetten geen ICT in om ons voortschrijdend inzicht zelf te mappen, en op een slimme manier te beschrijven hoe complex en genuanceerd ons totaalmodel van de werkelijkheid nu is. Dat model is er ook niet, tenminste niet buiten onze eigen hoofden. We hebben wel stapels en stapels met tienduizenden wetenschappelijke tijdschriften in onze bibliotheken en online. Die razendsnel kunnen doorzoeken maakt het alleen niet helderder hoe die informatie zich nu tot elkaar verhoudt, maar laat ook zien hoe pijnlijk de kloof is tussen letterlijk honderden miljoenen wetenschappelijke artikelen en de mens die kennis tot zich wil nemen. Een feitelijk onmogelijke taak. Data zijn beschikbaar, maar niet verwerkbaar. Waar blijft de ICT als je haar echt nodig hebt?