Stuff Michiel Leenaars has written

Ga naar het overzicht  | homepage

Dodemansknoppenbalk

Webwereld, 29 mei 2009

In behoorlijk wat banen hoeven je hersenen een groot gedeelte van de tijd nauwelijks iets te doen, terwijl op andere momenten dan ineens beslissingen nodig zijn die het verschil maken tussen leven en dood. Hoe zit dat eigenlijk met IT-ers? Hoe gebruiken wij onze grijze massa?

Als machinist van een trein ben je continu verantwoordelijk voor de levens van de mensen in de trein, maar technisch gezien zit je als biologisch specimen natuurlijk comfortabel in een redelijk voorspelbare grote metalen bak die niet zoveel anders kan dan dag in dag uit dezelfde baantjes te rijden. Er zijn drie handelingen die elementair zijn: snelheid maken, snelheid vasthouden en afremmen. De middelste wordt ook in de meeste gevallen door de apparatuur af te dwingen. Kortom, een trein rijden is waarschijnlijk zelfs een muis nog succesvol aan te leren. Vroeger was het zelfs zo dat als de machinst een hartaanval kreeg of laveloos dronken was, de trein gewoon doorreed tot de stroom eraf werd gehaald of de diesel op was. Je zit op een vast spoor, en van die oneindige rails komt de trein alleen af komt als hij bij een spoorwegovergang of een eindstation ergens op botst. Misschien dat er nog wat adrenaline te halen valt in de relatief grote snelheid waarmee je beweegt, maar je hersenen weten ook wel dat ze op een van de rest van de wereld afgeschermde traject zitten. Maar ja, die mensenlevens waar je voor verantwoordelijk bent...

Het probleem is dat de cognitieve belasting van de hersenen gemiddeld genomen laag is. Mensen kunnen probleemloos hele dagen onder hoge druk complexe handelingen verrichten - denk maar aan wetenschappers, medisch specialisten of landingsbaancoordinatoren. Maar de uitdaging hier is anders, het is eerder het gebrek aan uitdaging. Ik heb dan ook grote bewondering voor de treinmachinisten die toch alert kunnen blijven - welke trucs ze er ook voor mogen inzetten. Echt wegsoezen voorin de cabine van trein gaat gelukkig niet meer, want al vrij snel hebben ze in iedere trein een dodemansknop aangebracht - een systeem waar je iedere minuut even een triviale handeling voor moet verrichten. Als je dat niet doet, dan volgt een waarschuwing waarna nog even later de trein zichzelf uitschakelt. Zo bescherm je jezelf tegen ongelukken, en blijf je wakker.

Hoe zit dat eigenlijk met IT-ers? Is een wit pijltje over het scherm heen bewegen en af en toe je wijsvinger indrukken voldoende om onze hersenen de hele dag wakker te houden? Ik kwam laatst achter een tooltje voor een populaire smartphone dat zonder ophouden toetsenbordgeluiden en geklik simuleert, zodat het lijkt of je druk bezig bent. Natuurlijk, dat is een grapje. Maar voelen we onszelf echt uitgedaagd als we alleen maar achter een beeldscherm mogen zitten wachten tot er er weer iets verschijnt in de ticket queue? We laten ons het imago van slimme jongens en meisjes graag aanleunen, maar zijn er niet ontzettend veel taken in het dagelijks leven van een IT-er die eigenlijk de grijze massa niet hoeven te bereiken omdat ze daarvoor al zijn afgehandeld door semi-bewuste routinehandelingen? Zit er inmiddels niet ontzettend veel lopendeband-werk tussen, waardoor sommigen van ons meer op een productiemedewerker lijken dan ons lief is? IT als carrieremodel mag best wel eens van de sokkel afgehaald worden, als die er al niet 's nachts door een ontevreden medewerker vanafgesloopt is vanwege een SLA met vijf negens.

Veel hersens van IT-ers draaien de hele dag vrijwel op idle, als ze niet uitkijken. Ik heb wel eens het idee dat software soms bewust inefficient wordt gemaakt, waarbij grafische gebruikersinterfaces in de praktijk fungeren als een soort universele dodemansknoppenbalk. Niet opium om het volk in een roes te brengen, maar iets dan-val-je-er-tenminste-niet-bij-in-slaap-achtigs waardoor je de dag zonder narcoleptische verschijnselen doorkomt. Dat is denk ik de reden waarom zoveel systeembeheerders die hun tooling op orde hebben hun hersenen actief houden door rond te hangen op webfora, nieuwe software zitten te evalueren of voor hun eigen plezier open source software zitten te programmeren op hun werkplek. En daar mogen werkgevers heel bij mee zijn, want anders zouden de beste mensen op IT-afdelingen hun werk niet lang kunnen volhouden.