Stuff Michiel Leenaars has written

Ga naar het overzicht  | homepage

Duim omlaag

Webwereld, 30 juli 2009

Toen Amazon recentelijk legaal aangeschafte e-books van onder andere George Orwell's 1984 bij klanten verwijderde vanwege een rechtenkwestie bij de uitgever, werd er universeel met afschuw gereageerd. Het was natuurlijk ook een kraakhelder en vooral heel ongelukkig geval van verkeerd gebruik van technische mogelijkheden. Maar het gaat om een trend, jammer genoeg.

In Belgie is zangeres Madonna veroordeeld voor plagiaat, en dus mag ze het betreffende nummer daar niet ten gehore brengen tijdens concerten. Het deuntje heet trouwens "Frozen', ironisch genoeg - een vrij nauwkeurige weergave van de winterslaap waarin de branche verkeert. Nu houdt het daar nog mee op. Maar als we twintig jaar in de toekomst denken, wordt muziek alleen nog digitaal gedistribueerd. En als we niet uitkijken is het rond die tijd doodnormaal dat een sysadmin wereldwijd reeds verkochte exemplaren van een cultureel object met een klikje uit de roulatie haalt - als een Belgische rechter dan weer even niet oplet, hij of zij prive een baaldag heeft of als iemand valselijk aan de bel trekt. De communistische dictator Stalin - die de neiging had om afvalligen uit zijn omgeving letterlijk uit de geschiedenis te laten wissen - zou er zijn vingers bij aflikken.

De lange arm van de wet wordt zo wel heel lang, en blijkt ook buiten de wet prima te werken. Ach, misschien moeten we er ook maar ontspannen mee omgaan, de onafwendbaarheid ervan inzien en het voor goede doeleinden gebruiken waar we kunnen. Ik zie het al voor me: Killbit-As-A-Service, oftwel KaaS. Lijkt me op zich hilarisch als practical joke voor als je na een verkiezing het Kremlin of het Witte Huis moet verlaten: alle digitale speeches van tijdens de presidentscampagne worden automatisch van aanwezige iPods gewist, en vervangen door een luid flatulentiegeluid. Bewijs het maar eens ...

Vertalen naar het echte leven helpt. Ik zou het ook niet pikken als iemand mijn broodrooster in het holst van de nacht zou weghalen, omdat het logo bij nader inzien teveel lijkt op dat van een concurrent of niet gebruikt mag worden met volkoren boterhammen. Maar er is nauwelijks enige formele vorm van bescherming van mij als consument als het digitale objecten betreft: al mijn gestripte rechten zijn juist netjes ingekleed in de gebruiksvoorwaarden van vrijwel ieder product waar ik mee te maken hebt. Er is sinds Yahoo vijf jaar geleden een dissidente blogger verklikte en daarmee een dwangwerkkamp in stuurde een vrijwillige ethische gedragscode rondom het vrijgeven van identiteiten, maar op het punt van remote access van (diensten)leveranciers tot gebruikersapparatuur is er niets voor de rechten van de klant geregeld.

Integendeel. De wereld anno nu zit vol digitale kattenluikjes, waardoor volautomatisch en uit ons zicht allerlei gewenste en ongewenste zaken gebeuren. Soms gebeurt dat min of meer met ons medeweten en vaak vast ook met goede bedoelingen. Bijvoorbeeld met de autoupdatefeature van ons besturingssysteem, met Omaha en KSplice. Een systeem is niet veilig te houden zonder, vermoedelijk. En daar begint de ellende, want wat voor keuze geeft dat ons anders dan totaal vertrouwen?

Dat vertrouwen wordt zelfs al geschonden door mensen die ons nog in de ogen moeten kijken, zoals computerreparateurs van de winkel op de hoek die hun gang kunnen gaan met onze gegevens als ze zich onbespiedt wanen. Laat staan mensen die ons zien als een stuk vee dat hun producten toch wel koopt uit pure adoratie, en die enige belanghebbende, rechter en beul ineen mogen zijn.

Soms proberen we met een symbolische wanhoopsdaad (tegen beter weten in, uiteraard) die situatie van onmacht te veranderen. Er gaat een sterretje branden in de hemel, telkens nadat een iPhone zich tijdelijk los weet te rukken van de dwingelanden uit Cupertino en luttele dagen later op Oost-Europese wijze koelbloedig wordt gebrickt tot klein chemisch afval. Maar voor ieder sterretje dat fonkelt, gaat een veelvoud van lichtjes in de ogen van ontwikkelaars uit bij weer een applicatie die is geweigerd aan de poorten van de App Store-hemel. Maar nog vaker nog zullen we het niet zien of beseffen dat we op een of andere manier met een achterdeur te maken hebben - de ping naar de timeserver van Ubuntu, de callback van Microsoft Media Player als je een DVD in je computer stopt, de automatische checks in de browser die allerlei dingen mee naar binnen nemen inclusief het platleggen van andermans plugins. En als je als leverancier iets kan, dan moet je sterk in je schoenen staan om anderen uit het centrum van je macht te houden. Stel dat ik mijn leveranciers vertrouw, hoe ver reikt dat vertrouwen dan? Hoeveel OEM's en dienstverleners hebben een verborgen agenda, zoals Acer of de netwerkoperator in Dubai en Abu Dhabi die bewust spyware uitrolde naar al haar Blackberry-gebruikers?

Hoeveel overheden zouden de neiging weerstaan om alles wat maar uit systemen te trekken is, af te dwingen van leveranciers? Wij hebben hier in eigen land ondanks alle slimme mensen die op de gevaarlijke zinloosheid ervan hebben gewezen een sinister telefoonaftapbeleid en dito dataretentie-regime. Dat belooft wat voor de rest van de wereld...

We genieten terecht volop van de verworvenheden van het huidige tijdsgewricht, maar beseffen we wel hoeveel macht we soms uit handen geven? We kunnen er misschien op vertrouwen dat de duim van de keizer alleen in noodgevallen omlaag gaat, maar met een mes in de rug maakt hij misschien keuzes die niet de onze zijn. Uiteraard is de killbit in zijn intenties goed bedoeld, maar het is een week lapmiddel vanuit een leverancier dat hem meer macht geeft dan eigenlijk gezond is. Wat doet de gladiator met een pollice recto van een afgehakte arm van de keizer? Hoe verantwoord is het om dergelijke software in te zetten voor kritische infrastructuur?

Ik ben geloof ik ongeschikt om klant van Apple te zijn, alleen al omdat ze trots zijn op incompatibiliteit en hun telefoons bij een software-update een hele dunne witte baksteen laten worden om alle verkeerde redenen. Bijvoorbeeld als ze er achter komen dat ik iets gedaan heb wat ze niet leuk vinden - zoals zelf software schrijven voor mijn eigen exemplaar om mijn leven aangenamer te maken. Hoe gelikt een Iphone ook is, het doet me vooral denken aan het huisje van de heks in Hansje en Grietje - met dakpannen van peperkoek en alles van suikergoed. Hoe comfortabel voelen we ons als samenleving bij het gegeven dat er mensen zijn die op afstand 24/7 in onze computers, ebook-readers en mobiele telefoons komen om te kijken of wat ze aantreffen wel in overeenstemming is met hoe hun bedrijf of overheid de wereld ziet? Moeten die digitale kattenluikjes niet dicht worden gemetseld en waar dat niet mogelijk is van alarminstallaties worden voorzien, zodat niet zonder toestemming van buitenaf de killswitch omgegooid kan worden en onze apparatuur 'gebrickt' achter de firewall ligt? Okay, stel dat privacy dood is - en laten we voorop stellen dat ik de hoop nog niet opgegeven heb - dan hoeft het recht op zelfbeschikking dat nog niet te zijn? Hoe zouden boekenkasten in onze bibliotheken, kloosters en woonhuizen eruit zien als alle boeken waar iemand het ooit niet mee eens was, er automatisch zouden worden uitgehaald en verbrand zouden worden? Laten we hetzelfde niet met software laten gebeuren. De killbit moet beteugeld worden.