Stuff Michiel Leenaars has written

Ga naar het overzicht  | homepage

Open spel

Webwereld, 12 februari 2009

Sommige dingen zijn gewoon vanaf het moment dat je ze ziet zo vanzelfsprekend dat je je afvraagt waarom het zo lang heeft geduurd voor ze er waren. Scratch is zoiets. Het is een stuk softwaregereedschap dat is ontwikkeld in de Lifelong Kindergarten Group van MIT. Ze noemen het zelf een programmeertaal, maar daarmee doet men zichzelf volgens mij tekort - het is een interactieve ontwikkelomgeving die doet wat er nodig is om kinderen zelf games te laten maken, en nog leuker: opnieuw te maken.

De Amerikaanse animator Terry Gilliam werd veertig jaar geleden wereldberoemd met zijn herkenbare interactieve collages die hij maakte voor het Britse televisieprogramma Monty Python's Flying Circus. Met korte absurde animaties die begeleid werden door stemmetjes en muziek ontstond een prettig anarchistisch oeuvre, waarvan de invloed nu nog goed te herkennen is in een serie als South Park. Gilliam had daar veel technische vaardigheden voor nodig om zijn arbeidsintensieve animaties beeld voor beeld te componeren en te fotograferen. Nu kan een jong kind in een uurtje hetzelfde maken, en het met een klik van de muis delen met de wereld.

320.000 projecten

Je moet aan Gilliam denken als je sommige van de ruim 320.000 projecten ziet die Scratch tot nu toe heeft opgeleverd. En dat klopt ook, want het belangrijkste artistieke en technische uitgangspunt van Gilliam keren terug in Scratch. Hergebruik. Gilliam stond erom bekend dat hij relatief snel kon werken als illustrator omdat hij handig gebruik maakte van ons cultureel erfgoed. Hij raapte van overal en nergens kant en klaar historisch beeldmateriaal vandaan, dat hij knipte en plakte en waar nodig aanvulde met eigen illustraties om zijn eigen universum te scheppen. Zo is de beroemde voet die de leader van Monty Python's Flying Circus afsluit - door alles in beeld te pletten - een ingekleurde fotokopie van de voet van Cupido uit een klassiek schilderstuk uit de Renaissance van Bronzino. Dat materiaal kon hij vrijelijk gebruiken omdat het copyright ervan allang was vervlogen.

Tegenwoordig zijn we theoretisch veel verder (hoewel er nog de nodige mensen zijn die copyright het liefst eeuwig zien), en beschikken we over een serieus arsenaal aan open content. Maar Scratch gaat al weer veel verder dan dat, het is de eerste serieuze aanzet tot open gaming en open interactie. Natuurlijk, er zijn al open source games, maar dit is toegankelijk voor de grote massa. De woordgrap zal vast in de Engelstalige wereld al vele malen zijn gemaakt maar het geweldige van Scratch is dat je niet van scratch af aan hoeft te beginnen als je een eigen spel wilt ontwikkelen. Uiteraard, je hebt een heel corpus aan (vaak creative commons) plaatjes, muziekjes en wat al niet meer die je cadeau krijgt en voor je eigen project kunt inzetten. Je deelt uiteraard de objecten die je zelf maakt ook op die manier. Maar nog mooier dan dat: je krijgt van alle ontwikkelaars die met Scratch werken gewoon hun hele games cadeau. Je hebt het natuurlijk nog niet over fotorealistische games (overigens is ook daar de nodige ontwikkeling, zie het spel Yo Frankie! uit de Blender-hoek). Maar daar zal het op termijn wel naar toe gaan, het samenwerkingsmodel van Scratch is zonder meer inspirerend en erg productief. Het is de toekomst, zou ik zelfs willen zeggen.

Remixen

Hoe werkt het? Als bezoeker van de site speelt je het spel gewoon in je browser of op je mobiele telefoon. Als het je bevalt, haal je het hele project binnen: muziek, illustraties, tekst, animaties, interacties - kortom alles. Je remixt het naar je eigen smaak met de bijgeleverde grafische editor die zo gebruiksvriendelijk is dat een kind hem zelfstandig kan bedienen. Het is geen programmeren zoals we dat traditioneel kennen, je hoeft geen regel code te typen. Je hebt er niet eens per se een toetsenbord voor nodig, volgens mij - alleen uiteraard om het bestand dat je uiteindelijk opslaat of publiceert een naam te geven.

De beweging die Scratch inzet gaat ons veel nieuwe dingen opleveren, want niet alleen wordt interactieve ontwikkeltechnologie hiermee laagdrempelig bereikbaar voor een groot deel van onze samenleving, maar er is ook sprake van de introductie van een snel evolutiemodel en een duidelijke kruisbestuiving tussen projecten: iedereen mag nieuwe dingen bedenken en naar hartelust alles uit de bestaande projecten daarvoor inzetten - van figuurtjes en muziek tot interactiemodelering.

Schaamhaar opgrazen

Scratch is ook erg leuk voor volwassenen trouwens. Ik zie een glanzende toekomst voor Scratch weggelegd in de parallele wereld van de kantoorhumor. Met een druk op de knop heb je het hoofd van Pacman vervangen door dat van je baas (of Geert Wilders, of Andre Rouvoet), en met een tweede laat je hem of haar flessen jenever achterover werken, brandende Koran-tjes eten (terwijl een stel Burka's hem achterna zitten) of schaamhaar opgrazen. Nog een klik verder en het kantoor (of als je wilt de rest van de wereld) geniet van je geesteskind mee.

Actuele humor en oneindig veel pret verzekerd. Maar natuurlijk net zo bruikbaar om een quick & dirty interactieve demo te bouwen voor klanten, of een presentatie te houden die het niveau van achter elkaar geprojecteerde zinnetjes ontstijgt.

Je moet het eigenlijk gewoon zien om te geloven hoe simpel het werkt. Download die applicatie. Als Terry Gilliam nu zes jaar oud was, zou hij waarschijnlijk games maken met Scratch.